علائم اختصاری پر کاربرد در مدار برق را بشناسید.

برای آشنایی با مهم ترین علائم اختصاری پر کاربرد در مدار برق می توانید این مقاله از سری مقالات سایت داماس را مطالعه کنید.

در اکثر مواقع در رشته‌های مهندسی از نقشه‌ها به عنوان پلی میان مهندسین و تکنسین‌ها برای انتقال مفاهیم مد نظر و روش‌ها استفاده می‌شود. این نقشه‌ها به صورت کلی، با المان‌های مختصر بیان می‌شود و نقطه بهینه خود برای انتقال اطلاعات می‌رسد؛ به گونه‌ای که ضریب خطای مفاهیم به صفر می‌رسد.

در نقشه‌ها به هر المان،‌ نشان خاصی اختصاص داده شده است و به منظور کاهش یا مینیمم کردن تعابیر مختلف و گاها اشتباه، این نشانه‌های اختصاص داده شده به هر المان باید از یک استاندارد عمومی پیروی کند.

در این مطلب از سایت داماس، که به عنوان برترین نمایندگی زیمنس در لاله زار شناخته شده است، همراه ما باشید تا با پرکاربردترین علائم اختصاری در مدار برق آشنا شوید.

در نقشه‌های مدار برق رعایت چه نکاتی لازم است؟

در رشته‌ی برق اغلب نقشه‌های طراحی شده از دو استاندارد VDE مربوط به المان و یا استانداردهای کمیته بین‌المللی الکترونیک (IEC) پیروی می‌کنند. در این دو استاندارد، هر المان برقی دارای نشانه مختص به خود و متمایز با سایر المان‌ها است. یک مهندس باید استانداردهای مورد نظر را رعایت کند؛ تا نقشه‌ها خوانا و قابل اجرا شود. به عنوان مثال، یک نقشه‌ی برقی باید از علائم اختصاری ترسیمی که منطبق با استانداردهای IEC است استفاده کند و مقیاس المان‌ها را جوری تعیین کند که کلیت مدار رعایت شود.

ویژگی‌های مهم تجهیزات مانند توان، ولتاژ، جریان و… باید در کنار علائم اختصاری مدار درج شود ولو اینکه نوعی کد در جدول درج شده باشد.

تقسیم‌بندی نقشه‌های الکتریکی به چه صورت است؟

با توجه هب اینکه ولتاژ مورد استفاده تجهیزات الکتریکی گوناگون هستند؛ بنابراین عموماً نقشه ّای الکتریکی به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:

1. مدارهای لوازم خانگی و روشنایی:

مدارهایی هستند که به شبکه تک فاز (۲۲۰ ولت شهری) متصل می‌شوند.

2. مدار‌های صنعتی:

این مدارها در صنایع و کارخانه‌ها، برای تأمین توان مورد نیاز موتورها و تجهیزات برقی تعبیه شده و برق مصرفی آن‌ها به شبکه سه فاز متصل است. در ادامه به بررسی نقشه‌ی مدارهای مذکور می‌پردازیم.

نقشه مدارهای لوازم خانگی و روشنایی

این نقشه‌ها را به سه حالت متمایز از هم می‌توان نمایش داد؛ که این ۳ حالت عبارت‌اند از:

1.  نقشه دید حقیقی:

این نوع نقشه به منظور نمایش چگونگی اتصال اجزای کلی یک طرح مورد استفاده قرار می‌گیرد. علائم اختصاری مدار مذکور به شرح زیر می‌باشد.

عمده‌ترین علائم اختصاری در مدار مذکور، همین مواردی است که در جدول بالا ذکر شده است و گاهی یک‌سری المان‌های دیگر نیز روی نقشه نمایش داده می‌شود؛ مانند جعبه تقسیم، کلیدهای مختلف، سیم‌های رابط، تیغه‌ی محرک کلید و….

2. نقشه از نظر فنی:

در اینگونه نقشه، سیم‌های کمکی و چگونگی سیم‌کشی نشان داده نمی‌شود و المان‌های اصلی مدار بر روی یک خط ترسیم می‌شوند. این نقشه، یک نقشه‌ی کلی است و برای تهیه تجهیزات مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مدار تمام سیم‌های فاز، نول و ارت یک سیم فرض می‌شوند.

نقشه فنی نمایی ساده از مدار را می‌دهد که طرز اتصال قسمت‌های مدار را بدون سیم‌های کمکی، نشان می‌دهد. برای طراحی مدار برق یک ساختمان، ناظر ساختمان باید نقشه‌ی برق تهیه شده را بررسی کرده و آن را مطابق قوانین سازمان نظام مهندسی، تأیید یا رد کند. نقشه‌ی تأیید شده از نظر سازمان نظام مهندسی، نقشه‌ از نظر فنی یا نقشه تک خطی است.

3. نقشه از نظر مسیر جریان:

این نوع نقشه به منظور نمایش مسیر‌های گذر جریان و نحوه برق‌رسانی به تجهیزات الکتریکی ترسیم می‌شود. این نوع نقشه به صورت دو سیم موازی فاز و نول و تجهیزات مابین آن‌ها ترسیم می‌شود. در این نقشه کلیه‌ی مدار فرمان و قدرت با جزئیات کامل بیان می‌شود.

مسیر جریان در مدار قدرت از سه فاز متشکل است که به سوی المان‌های الکتریکی می‌رود. از نقشه‌ مسیر جریان برای رفع قطعی و تعمیر قطعات یا المان‌های معیوب می‌توان استفاده کرد.

علامت‌ های اختصاری مدار برق صنعتی چیستند؟

فرد مورد نظر، باید برای ترسیم و یا نقشه‌خوانی با علامت‌‌ های اختصاری مدار برق آشنایی کامل داشته و به آن‌ها مسلط باشد. در جدول زیر علائم اختصاری مدارهای صنعتی در دو استاندارد VDE و ICE نمایش داده شده است.

انواع نقشه‌های الکتریکی صنعتی

از نقشه‌های متفاوتی به منظور طراحی، مونتاژ، نصب، تعمیر و رفع نقص مدارهای صنعتی بهره‌گیری می‌شود. وسایل و اجزای به کار رفته در مدار کنترل، به وسیله حروف و اعداد مشخص می‌شود؛ بنابراین روش عددگذاری آن‌ها به دو صورت دستی و یا اتوماتیک تقسیم می‌شود. این نقشه‌ها معمولاً شامل نقشه مسیر جریان، نقشه مونتاژ، نقشه بیرونی، نقشه ترمینالی و نقشه فنی است.

1. نقشه‌های مدار فرمان:

از نقشه‌ مدار فرمان با هدف ارسال نحوه کارکرد یا تعیین مدت زمان کارکرد مدار قدرت بهره گرفته می‌شود. عموماً ولتاژ کاری مدار‌های فرمان شبکه تک فاز ۲۲۰ ولت هستند.

2. نقشه‌های مدار قدرت:

بخشی از مدار حقیقی است که انرژی الکتریکی را از شبکه دریافت و به مصرف‌کننده (موتورالکتریکی) متصل می‌کند و جریان جذب شده‌ی موتور را از خود عبور می‌دهد. مدار قدرت برخلاف مدار فرمان، عمدتاً برای شبکه سه فاز مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مدار به جای یک فاز ۳ فاز داریم که با علائم اختصاری مدار R، S و T مشخص می‌شود.

3. فیوز و علائم اختصاری مدار آن:

از نکات مهم در مدار فرمان صنعتی، تعبیه یک فیوز به طور سری با کل مدار، به منظور جلوگیری از صدمات ناشی از اتصال کوتاه مدار است.

فیوز و علائم اختصاری آن در مدار به شرح زیر است:

در مدار‌های قدرت به ازای هر فاز R، S و T یک فیوز در مدار تعبیه می‌شود. قرار گرفتن هر فیوز در مدار به صورت سری، بسیار حائز اهمیت است؛ زیرا تجهیزات الکتریکی بسیار حساس‌اند و خسارت‌های ناشی از اتصال کوتاه در مدار بسیار سنگین است.

4. بی‌متال و علائم اختصاری مدار:

استفاده از بی متال به منظور حفاظت مدار در برابر اضافه‌بار در بعضی مدار‌های صنعتی بعد از فیوز، صورت می‌گیرد. علائم اختصاری مدار بی متال را در ابتدای این مطلب مشاهده کردید. رله بی متال عموماً قابل تنظیم است و مانند کنتاکتور دارای دو قسمت مدار قدرت و مدار فرمان است.

از جمله علامت ‌های اختصاری مدار برق، علامت اختصاری بی‌ متال به شرح زیر می‌باشد:

5. شستی‌ها و علائم اختصاری مدار:

شستی‌ها از جمله تجهیزات مدارهای فرمان هستند که توسط دست تحریک می‌شوند. از شستی‌ها به منظور فرمان لحظه‌ای بهره می‌گیرند.

علائم اختصاری مدار شستی‌ها به شکل زیر است:

6.بوبین کنتاکتور و علائم اختصاری مدار:

در زمان برق‌دار شدن بوبین، کنتاکت‌های آن تغییر حالت می‌دهند؛ یعنی تیغه‌های آن باز و بسته می‌شوند. بوبین‌ها در کنتاکتورها، رله‌ها، تایمر‌ها و… قرار دارند.

علائم اختصاری مدار شستی‌ها به شکل زیر است: